Ομιλία του Β.Οικονόμου στην έναρξη της ενότητας"Διονύσιος Σολωμός"στο αφιέρωμα στην Επτανησιακή Ποίηση που διοργάνωσε ο Δήμος Θρακομακεδόνων(28-02-10)

Κύριε Πρόεδρε

Αξιότιμα μέλη του ΔΣ ,


Οφείλω να σας συγχαρώ για την εξαιρετική σας πρωτοβουλία, να διοργανώσετε αυτό το πολύμηνο Αφιέρωμα στην Επτανησιακή Ποίηση, στην ποίηση που ως γνωστόν εξέφρασε με τον πιο λαμπρό τρόπο τους εθνικούς μας αγώνες και τις εθνικές μας αγωνίες για Ανεξαρτησία, Ελευθερία, Δικαιοσύνη και Γλώσσα.


Τον Εθνικό μας Ποιητή Διονύσιο Σολωμό, στον οποίο είναι και αφιερωμένη αυτή η ποιητική βραδιά, δυο πράγματα τον βασάνιζαν: η Ελευθερία και η Γλώσσα.

«Μήγαρις έχω τίποτα άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα».

O Σολωμός δεν θα αποσυνδέσει ποτέ το έθνος και την πατρίδα από τις Μεγάλες Ουσίες (Grandi Sostanze) της τέχνης του, καθώς και από την άσβεστη επιθυμία για μια γειωμένη όσο και εις διηνεκές βάθος έκφραση.

Ο τίτλος του «εθνικού ποιητή» ανήκει, απόλυτα δικαιολογημένα, μόνο στο Σολωμό: Τι σήμαινε όμως πραγματικά ο τίτλος του «εθνικού ποιητή» στην περίπτωση του Σολωμού είχε ήδη καταφανεί στα 1825, στην πρώτη εκείνη κριτική του Γ. Ψύλλα και τον Ύμνο εις την Ελευθερία, που είχε εκδοθεί το ίδιο αυτό έτος, μέσα στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι. Εκεί ο Ψύλλας κάνει για πρώτη φορά λόγο για «εθνική ποίηση».

Ο Σολωμός είναι λοιπόν «εθνικός ποιητής» με την έννοια που έχει η περίφραση αυτή στο α΄ μισό του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα για τα μικρότερα έθνη, που αναζητούν την «εθνική» ανεξαρτησία τους, αλλά και για μερικά μεγαλύτερα (Γερμανία, Ιταλία), που επιδιώκουν την εθνική τους ενότητα.

Στην εποχή εκείνη ο όρος «ποίηση» έχει το εύρος του όρου «λογοτεχνία», η «εθνική λογοτεχνία», η «Νationalliteratur», όπως την είχαν πει ήδη από το 1780 οι Γερμανοί, συνοδεύει δηλαδή και εκφράζει την «εθνογένεση», που συνοδεύει την ανοδική πορεία της (πρώτο)αστικής τάξης προς την κρατική της αποκατάσταση στα όρια του «εθνικού κράτους».

Ο Σολωμός είναι έπειτα ποιητής ευρωπαίος - αλλά και πάλι με μίαν ορισμένη σημασία: α) ως ευρωπαίος πολίτης. Στην παρατήρηση του Βάρναλη (1825) ότι το ο Σολωμός ως στα 17 του χρόνια(1798-1815) ήταν γάλλος πολίτης, πρέπει να προσθέσουμε ότι στα υπόλοιπα 42 χρόνια της ζωής του(1815-1857) ο Σολωμός υπήρξε άγγλος πολίτης' δεν πάτησε ποτέ το πόδι σ΄ ελλαδικό έδαφος β) ως προς τον πολιτισμό και την παιδεία του: ο Σολωμός ήταν ένας «λόγιος» ποιητής με ιταλική, σχολική και ανώτερη παιδεία και «δυτικά» πολιτισμικά στοιχεία γ) ως προς την ουσία και το βεληνεκές του ωριμότερου έργου του ‘ ο Σολωμός είναι σύγχρονος και ισότιμος με τους κορυφαίους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού.

Ο Σολωμός είναι τέλος ποιητής οικουμενικός: Ο Σολωμός στην κερκυραϊκή του ωριμότητα(1829/57), περνάει, όπως μερικοί σύγχρονοι του ρομαντικοί ουτοπιστές από την ιδέα του «Έθνους» στην ιδέα της «Ανθρωπότητας» και της «Οικουμένης». Η μετάβαση αυτή επιβεβαιώνεται από τα εξής τεκμήρια:

α) Η γνωστή ρήση του Σολωμού: «το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό» αντιστρέφει, κατάδηλα, την ιδεολογία του συγχρόνου του και συγχρόνου μας εθνικισμού: η αλήθεια προέχει του - προκατασκευασμένου - «εθνικού συμφέροντος».

β) Στην επίσης μαρτυρημένη προτροπή του ώριμου Σολωμού(γύρω στα 1834): «κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα και θα νιώσεις μέσα σου κάθε είδους μεγαλείο» ο ποιητής θα προσθέσει, δέκα περίπου χρόνια αργότερα, μετά τη λέξη Ελλάδα τις λέξεις: «ο altra cosa»( «ή κάποιο άλλο πράγμα») που σημαίνει ότι η έννοια «πατρίδα» («Ελλάδα») σχετικοποιείται και μετουσιώνεται σε μια και μόνο από τις «μεγάλες ιδέες» (ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη) με τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να νιώσει κάθε «είδους μεγαλείο».

γ) Η εθνική, πολιτική και μάλιστα προσωποποιημένη, Ελευθερία της επαναστατημένης νιότης του (Ύμνος εις την Ελευθερία,1823), μεταμορφώνεται τώρα, στην ωριμότητά του (Ελεύθεροι Πολιορκιμένοι,1834-1851), σε μιαν υπαρξιακή και πανανθρώπινη ελευθερία, που «κατακτάται» με εσωτερικό αγώνα, με την υπερνίκηση των εξωτερικών (φυσικών) και εσωτερικών (ηθικών) εμποδίων.

Ας επισημάνω εν κατακλείδι, ότι ο αισχύλειος Προμηθέας συμβολίζει στο Σολωμό, όπως και στους σύγχρονούς του ευρωπαίους ρομαντικούς (Shelley, Προμηθέας λυόμενος,1820), τον αντίθεο εκείνο αγωνιστή, που μετά τη νίκη του ενάντια στη τυραννία του Δία φέρνει στους ανθρώπους την Ουτοπία ενός νέου, επίγειου, Παραδείσου.

Αγαπητοί μου φίλοι και φίλες,

Όταν η πολιτική συναντά την ποίηση, γεγονός σπάνιο, τότε δημιουργείται κάτι αληθινά ωραίο, ιδιαίτερα λυτρωτικό και απρόσμενα ελπιδοφόρο. Η πολιτική ως η ύψιστη τέχνη του κοινωνικού βίου, δείχνει σαν να μην έχει ξεχάσει, ότι ο τελικός σκοπός της είναι η ειρηνική και η ποιητική συνοίκηση των συνειδήσεων στον κόσμο.



Τι άλλο μπορεί να απασχολεί κάθε δημοκρατικό πολίτη παρά η ελευθερία του, η ανεξαρτησία της πατρίδας του και ο πολιτισμός, η ταυτότητά του, η ιστορία του, με άλλα λόγια η γλώσσα του.

Αυτά. Όλα τα άλλα έπονται.

Ενώνω και εγώ μαζί με σας, που με έχετε τιμήσει επανειλημμένως με το αξίωμα του βουλευτού της περιφερείας μας, την πνευματική καταρχάς αγωνία μου για το σήμερα και για το αύριο της πατρίδας μας.

Και φρονώ μετά βεβαιότητας, ότι τέτοιες πολιτιστικές εκδηλώσεις που αξιοποιούν τα αδαπάνητο εθνικό κεφάλαιο που ονομάζεται Κάλβος, Σολωμός, Σικελιανός, Βαλαωρίτης, κ.α., καθιστούν όλους μας, άξιους των προγόνων μας, ικανούς για τα καλύτερα, που δεν περιορίζονται
«στα Περασμένα Μεγαλεία

που διηγώντάς τα να κλαις»

Γιατί

«Ελλάδα, Μητέρα Μεγαλόψυχη

Στον πόνο και στη δόξα

Κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου

Πάντα , Μητέρα Ελλάδα,

όπως διατρανώνει και ο ποιητής τα παιδιά σου θα ζουν

με λογισμό και μ΄όνειρο».

Τέτοιες εκδηλώσεις, όπως η σημερινή της οποίας κηρύσσω και την έναρξη, προσφέρουν και το λογισμό και το ΄νειρο, δηλαδή και τη γνώση και την ψυχαγωγία.

Επέλεξα να κλείσω με μια αγαπημένη μου φράση,
«κλείσε στην ψυχή σου την Ελλάδα και

θα νιώσεις μέσα σου κάθε είδους μεγαλείο»

Σας ευχαριστώ θερμά